• Program adaptacyjny

        • MIEJSKIE PRZEDSZKOLE NR 52

           

          KATOWICE

           

           

          PROGRAM ADAPTACYJNY

           

          "Jak dobrze być przedszkolakiem"

           

           

          WSTĘP

           

          Pierwszą poważną zmianą w życiu dziecka jest przystosowanie do środowiska przedszkolnego. W tym momencie zmienia się przecież wiele w życiu malucha. Bezpieczny dom i ukochani rodzice nie są już jedynymi, z którymi się spotyka. Znajduje się teraz w nowej sytuacji, zupełnie różnej od tej domowej, dobrze mu znanej. Dziecko zaczyna funkcjonować w dwóch różnych środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Zmiana otoczenia bywa trudna nie tylko dla dzieci, trudności adaptacyjne mogą dotykać również rodziców. Zarówno dzieci, jak i rodzice mogą odczuwać lęk przed nieznanym. Jeśli rodzice nie są do końca przekonani, że przedszkole to doskonałe miejsce, aby rozwój dziecka postępował wszechstronnie i harmonijnie, to nie będą wspierać malucha w pozytywnym nastawieniu do nowego miejsca, do nowych osób. Brak "gotowości przedszkolnej rodziców" przejawia się obawą przed pozostawieniem swojego dziecka w nowym otoczeniu, lękiem o jego dobre samopoczucie i jest przeszkodą do właściwego funkcjonowania malucha w przedszkolu.

          Analizując okres wstępnej adaptacji dziecka nowo przyjętego do przedszkola można stwierdzić, iż jest to czas wielu różnych doznań emocjonalnych, to istotny przełom w życiu kilkulatka. Istotnym zatem staje się, aby tak poważna zmiana w życiu dziecka dokonywała się w sposób łagodny, przemyślany. Dziecko na nową sytuację reaguje często: płaczem, wycofaniem, zaburzeniami w funkcjonowaniu, co może prowadzić do lęku a nawet urazu. Dlatego też ważne jest by moment przekroczenia progu dom - przedszkole przebiegał najłagodniej, w atmosferze bezpieczeństwa i otworzenia na potrzeby dziecka.

          Mając na uwadze dobro maluszka rozpoczynającego edukację przedszkolną opracowany został program działań adaptacyjnych, skierowanych zarówno do dzieci rozpoczynających swoją wielką przedszkolną przygodę, jak też do ich rodziców.

           

           

          Trudności adaptacyjne trzylatków i ich przyczyny

           

          Adaptacja to przystosowanie do nowego środowiska, do nowych sytuacji, warunków. Dla małego dziecka takim środowiskiem jest przedszkole, gdzie zdobywa ono pierwsze doświadczenia społeczne. Wyniki badań psychologicznych i pedagogicznych wskazują, iż jedną z przyczyn problemów adaptacyjnych dzieci jest brak współpracy między rodziną a przedszkolem. Przedszkole jest pojmowane jako środowisko edukacyjne stymulujące możliwości rozwojowe dziecka, wspomagające jego rozwój indywidualny i tworzące korzystne warunki dla wszechstronnego rozwoju. Jednakże przedszkole może zapewnić prawidłowy rozwój dziecka, tylko wtedy, gdy współdziała z rodziną. Ta współpraca wymaga zaangażowania rodziców i personelu przedszkola oraz wzajemnej korelacji działań obu stron, ponieważ dziecko musi nauczyć się żyć w nowej rzeczywistości i przyswoić sobie wiele informacji organizacyjnych. Nowe otoczenie to przecież własność społeczna i przestrzeń jest tu większa i inna od domowej. Obowiązują tu nowe zasady, przez co obserwuje się u dzieci poczucie zagubienia. Trudności w adaptacji mogą wiązać się też z brakiem orientacji w zakresie organizacji pobytu i rytmie dnia przedszkolnego. Tą wiedzę dziecko posiądzie dopiero w miarę zdobywania własnych, nowych, pozytywnych doświadczeń. Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem przełomowym w jego rozwoju społecznym. Kontakty z rówieśnikami i personelem umożliwiają mu poznanie norm współżycia i respektowania grupy społecznej. W tym okresie dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka, ponieważ instytucjonalny charakter opieki nad dziećmi, wymaga od niego pewnego podporządkowana się panującej tam organizacji. Dziecko 3-letnie przez pierwsze dni pobytu w przedszkolu jest zdezorientowane, nie wie z kim nawiązać bliższy kontakt, kto zapewni mu poczucie bezpieczeństwa i spokoju wewnętrznego. Tą osobą jest nauczycielka. Jednak sprawuje ona opiekę nad wieloma dziećmi i nie może poświęcić czasu tylko jednostce, dziecko nie zajmuje centralnej pozycji, przystosowuje się, uczy się więc nowych zachowań w sytuacjach emocjonalnie i poznawczo trudnych. Udane włączenie dziecka do grupy przedszkolnej ma także ogromne znaczenie dla dalszego jego rozwoju.

          Jeżeli początkowy okres pobytu dziecka w przedszkolu związany jest z przyjemnymi przeżyciami, wtedy dziecko jest pozytywnie nastawione, ufne i nie reaguje lękiem na podobne sytuacje. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu można przyzwyczaić 3-latka do przedszkola i niwelować jego ewentualny stres. Jako środowisko społeczne pełne różnorodnych bodźców przedszkole będzie spełniało swoje funkcje wychowawcze i dydaktyczne. Ale tylko wtedy, gdy dziecko będzie je postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie – wówczas szybciej się do niego przystosuje i zniesie niedogodności życia zbiorowego. Część dzieci przystosowuje się dość szybko, u innych okres adaptacji trwa bardzo długo, są też takie dzieci, które nigdy nie adoptują się do warunków przedszkolnych. Najczęściej takie problemy mają dzieci, które miały przykre doświadczenia w relacjach z dorosłymi, są nieśmiałe, lękliwe, miały mały kontakt z rówieśnikami, lub też ich rodzice są nadopiekuńczymi.

          Proces aklimatyzacji zależy także od fazy rozwojowej dziecka i jego indywidualnych zdolności adaptacyjnych. Wiek przedszkolny to okres osiągania kolejnego stadium dojrzałości fizjologicznej organizmu i rozwoju intelektualnego, budowania podstawowych struktur osobowości, zdobywania doświadczeń społecznych dziecka, w tym i przystosowujących do życia w grupie. Przyglądanie się właściwościom rozwojowym dziecka 3-letniego uświadamia nam, jak wiele trudności i ograniczeń wynika tylko z samego procesu rozwojowego, z którym musi ono przecież poradzić sobie podczas adaptacji. Tak więc możemy powiedzieć, że przebieg tego procesu zależy zawsze od ogólnego poziomu rozwoju psychoruchowego dziecka. U dzieci 3-letnich mamy do czynienia z szeregiem właściwości rozwojowych utrudniających rozpoczynanie edukacji przedszkolnej tj.

          • niski poziom autoidentyfikacji
          • dominacja sfery emocjonalnej np. potrzeby bezpieczeństwa
          • niski poziom kompetencji językowej
          • nieznajomość środowiska, w którym dziecko ma być samodzielne przez wiele godzin
          • różne umiejętności samoobsługowe, a próg stawianych wymagań przez środowisko przedszkolne jest jednakowy

           

          Dziecko dojrzało do podjęcia edukacji przedszkolnej, gdy:

          • dobrze znosi nieobecność mamy (zostaje pod opieką innych członków rodziny lub znajomych osób)

          • z własnej inicjatywy oddala sie od mamy, nie trzyma sie kurczowo jej spódnicy

          • zna swoje imię i nazwisko

          • potrafi wykonać proste czynności samoobsługowe:

          • umiejętność samodzielnego jedzenia (posługiwania sie łyżką i widelcem) a także gryzienia

          • komunikowanie potrzeb fizjologicznych

          • umiejętność zdjęcia i podciągnięcia majteczek

          • korzystanie z papieru toaletowego

          • umiejętność mycia rąk mydłem i wytarcia w ręcznik

          • próby samodzielnego rozbierania sie i ubierania się

          • wycieranie nosa

          • rozpoznawanie swoich rzeczy wśród innych

           

          Do przedszkola przychodzą dzieci z bardzo zróżnicowanym zasobem umiejętności samoobsługowych i nie jest to spowodowane ich poziomem rozwoju psychoruchowego, lecz systemem wychowania w rodzinie. Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem przykrych napięć emocjonalnych, utrudniających im przystosowanie. Jednak przedszkole jest właściwym środowiskiem do uczenia życia dziecka w społeczności. Dziecko szybciej się do niego adaptuje i zniesie niedogodności, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie i swoich rodziców.

           

           

          Modele zachowań adaptacyjnych dzieci

           

          1. PEŁNA ADAPTACJA (brak wyraźnych oznak trudności adaptacyjnych)

           

          Dziecko względnie łatwo przystosowuje się do przedszkola, bez trudności rozstaje sie z opiekunem (przyjmuje formułkę pożegnania: pa, pa; miłego dnia; itp.). W grupie przedszkolnej bez wyraźnego sprzeciwu wykonuje polecenia nauczyciela, chętnie uczestniczy we wszystkich organizowanych przez niego formach pracy, dobrze działa w grupie rówieśniczej, łatwo nawiązuje kontakty. Bawi sie samodzielnie lub w grupie. Lubi rozmawiać, słuchać, inicjować niektóre zabawy, jest wyraźnie zadowolone z obecności w przedszkolu. Radzi sobie w czynnościach samoobsługowych. Zmiana dotychczasowego otoczenia nie powoduje większych trudności, a pojawiające sie minimalne kłopoty adaptacyjne można łatwo dziecku wytłumaczyć, co przyjmuje ze zrozumieniem.

           

          2. CZĘŚCIOWA ADAPTACJA (pojawiają się przemijające trudności adaptacyjne)

           

          Najczęściej zachowania dziecka wskazują na brak zaufania do nowych osób i sytuacji. Dziecko w początkowym okresie jest nieśmiałe, milczące. Widać wyraźne oznaki przestraszenia (ssanie palca, kurczowe trzymanie sie maskotki, skrajność uczuć). Widać jednak, że dziecko stara się przezwyciężyć trudności, jest opanowane i dosyć samodzielne. Poddaje sie zabiegom wychowawczym polegającym na nabywaniu odwagi poprzez nagradzanie i stosowanie innych wzmocnień pozytywnych. Gdy minie początkowa nieśmiałość, chętnie uczestniczy w zabawach i zajęciach prowadzonych przez nauczyciela, podejmuje zabawy równoległe lub w małym zespole. Początkowy brak akceptacji nowych warunków przechodzi w stan zadowolenia z uczęszczania do przedszkola.

           

          3. PRZEJŚCIOWA NIEADAPTACJA (nieadaptacja przemijająca w wolnym tempie)

           

          Ten stan cechuje dziecko o wyjątkowej wrażliwości, które w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu płacze i ciągle pyta o mamę. Występują wyraźne somatyczne oznaki trudności adaptacyjnych: pocenie się, moczenie się, odmawianie jedzenie, picia, bierność, brak zabawy. Stan ten trwa nawet do miesiąca (6 tygodni). Stopniowo jednak zanikają trudności, maluch staje się aktywny, zauważa zabawki, inne dzieci, nawiązuje kontakt z dorosłymi, uczestniczy w zabawach indywidualnych, grupowych. Po jakimś czasie trudności adaptacyjne przemijają, dziecko okazuje zadowolenie z faktu uczęszczania do przedszkola. Reakcje płaczu powracają na krótko po dłuższej nieobecności w przedszkolu (choroba, weekend, wyjazd).

           

          4. BRAK ADAPTACJI (dziecko o wyraźnych problemach w adaptacji społecznej i emocjonalnej)

           

          Trudności opisane powyżej nie przemijają. Wyraźnie widać, że dziecko nie może ich pokonać mimo stosowania pozytywnego oddziaływania wychowawczego ze strony przedszkola. Wystąpienie poważnych trudności adaptacyjnych wiąże się często ze sposobem dotychczasowego oddziaływania wychowawczego stosowanego przez rodzinę dziecka. O poważnych trudnościach w adaptacji społecznej mogą świadczyć takie zachowania jak: niechętne przychodzenie do przedszkola, niezbyt chętne wykonywanie poleceń nauczyciela, rodziców, nadpobudliwość psychoruchowa, nieakceptowanie zasad obowiązujących w przedszkolu, brak podstawowych nawyków higienicznych, brak stosowania form grzecznościowych. Zdarza się, że dziecko (szczególnie starsze) dąży do podporządkowania sobie innych, często popada w konflikty, które rozwiązuje najczęściej przemocą fizyczną. O trudnościach natury emocjonalnej świadczą zachowania polegające na braku akceptacji własnej osoby, brak wiary we własne możliwości, smutek, bierność, labilność uczuć. Powyższe trudności emocjonalne i społeczne wskazują na brak przystosowania się do warunków edukacji przedszkolnej. Jeżeli mimo zabiegów wychowawczych nie nastąpi poprawa w funkcjonowaniu dziecka w przedszkolu konieczne będzie włączenie odpowiedniej terapii psychologiczno- pedagogicznej.

           

           

          Cele programu i korzyści wynikające z ich realizacji

           

          1. CELE GŁÓWNE PROGRAMU:

          • zapewnienie dzieciom warunków do łatwej adaptacji w przedszkolu
          • wspomaganie dziecka w procesie przystosowania do życia w warunkach przedszkolnych

           

          2. CELE SZCZEGÓŁOWE:

          • zmniejszenie u dzieci napięć emocjonalnych w pierwszych kontaktach z przedszkolem
          • motywowanie dzieci do podejmowania działań i zachowań sprzyjających integrowaniu

          się z przedszkolem

          • nawiązywanie bliskiego kontaktu w relacjach: nauczyciel-dziecko, nauczyciel-rodzic
          • zachęcenie rodziców oraz pracowników przedszkola do zapewnienia optymalnych warunków do łatwej adaptacji
          • integracja rodziców z przedszkolem w celu ułatwienia lepszej współpracy
          • przekazywanie rodzicom wiedzy w zakresie zaspokajania potrzeb dziecka - jako warunku jego prawidłowego rozwoju
          • obniżenie lęku rodziców związanego z koniecznością oddania dziecka pod opiekę personelowi przedszkola

          • zapoznanie rodziców z bazą i zasobami przedszkola oraz organizacją pracy

           

          3. KORZYŚCI DLA DZIECI, RODZICÓW I NAUCZYCIELI WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROGRAMU:

           

          • dzieci i rodzice zapoznają się z nowym otoczeniem jakim jest przedszkole, do którego zapisali swoje dziecko

          • dzieci przyzwyczajają się do warunków nowego otoczenia w sposób łagodny i bezstresowy, uczą sie przebywania w licznej grupie rówiesniczej

          • dzieci i rodzice oraz nauczyciele grup młodszych wzajemnie poznają się, nawiązują serdeczny kontakt

          • dzieci i rodzice zapoznają się z organizacją pracy przedszkola, formami i metodami pracy

          • rodzice uczestniczą w organizowanych spotkaniach, zabawach, ćwiczeniach służących łatwej adaptacji oraz integrowaniu się dzieci i dorosłych

          • rodzice uzyskują fachową pomoc w przezwyciężaniu trudnego okresu, jakim jest adaptacja ich dziecka do przedszkola

          • dyrektor i nauczycielki poznają potrzeby i oczekiwania przyszłych klientów poprzez wywiady i ankiety

           

           

          Ewaluacja programu

           

          Opracowany program został oparty na obowiązującej Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego, jest zgodny ze Statutem i Planem Rozwoju wraz z przyjętą Koncepcja Pracy Przedszkola.

          Program jest przeznaczony dla dzieci 3, 4, 5- letnich rozpoczynających edukację przedszkolną oraz ich rodziców. Ewaluacją programu będzie obserwowanie procesu aklimatyzacji dzieci do przedszkola oraz ankieta przeprowadzona wśród rodziców nt: "Adaptacja mojego dziecka do przedszkola", która zostanie przeprowadzona na zebraniu podsumowującym pracę w pierwszym półroczu roku szkolnego 2015 / 2016.

           

          1. SUKCES ADAPTACJI - dziecko:

          • spokojnie rozstaje się z opiekunem w szatni

          • rozumie, ze pobyt w przedszkolu jest czasowy i zawsze kończy się odebraniem przez rodziców

          • jest ufne w stosunku do nauczycieli i innych pracowników przedszkola

          • cieszy się ze spotkania z kolegami, którzy należą do jego grupy

          • chętnie bawi sie z rówieśnikami

          • zna podstawowe zasady współżycia w grupie rówieśniczej i przestrzega je

          • akceptuje i dostosowuje się do rytmu dnia przedszkolnego, np. nie protestuje przed odpoczynkiem

          • próbuje być samodzielne

          • uczestniczy w wydarzeniach przedszkolnych bez lęku                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Podsumowanie

           

          1. PROGRAM ADAPTACYJNY POMOŻE DZIECIOM:

          • zmniejszyć negatywne uczucia związane z nową sytuacją

          • szybciej przystosować się do nowego środowiska

          • nawiązać bliski, serdeczny kontakt z innymi dziećmi

          • akceptować kolegów i współdziałać w grupie rówieśniczej

          • pokonać nieśmiałość, poczucie niepewności i lęku

          • uświadomić sobie, ze pobyt w przedszkolu może być dla nich ciekawą i wesołą zabawą

           

          2. PROGRAM ADAPTACYJNY POMOŻE RODZICOM:

          • poznać warunki, w jakich będzie przebywało ich dziecko

          • zaznajomić się z wymogami dotyczącymi uczestnictwa w życiu przedszkolnym

          • obserwować zachowania dziecka na tle rówieśników

          • przezwyciężyć obawy przed zostawieniem dziecka w nowym środowisku

          • uzmysłowić, że pobyt dziecka w przedszkolu jest ciekawą forma działania - zabawy połączonej z nauka i pracą

          • włączyć się do wspólnych zabaw z dzieckiem

           

          Proces adaptacyjny dzieci rozpoczynających edukację przedszkolną może im przynieść wiele korzystnych zmian rozwojowych, pod warunkiem, że będzie on przebiegał w sposób świadomy, kontrolowany i dostosowany do ich indywidualnych możliwości. Należy więc wesprzeć maluszka poprzez rozważna współpracę dwóch - najważniejszych dla niego środowisk wychowawczych, jakimi od tej pory będzie dom rodzinny i przedszkole.

          Dziękujemy wszystkim rodzicom, którzy rozumieją swoja ważna rolę w procesie wstępnej adaptacji dziecka do warunków przedszkolnych i systematycznie będą brali udział w proponowanych działaniach.